Leczenie trądziku. Izotretynoina - szansa czy zagrożenie?

Trądzik i jego ciężkie postacie

Trądzik zwyczajny, nazywany także trądzikiem pospolitym lub młodzieńczym, to jedna z najczęściej występujących chorób skóry na całym świecie. Jego powszechność związana jest także w dużej mierze z tym, że choroba ta może pojawić się u osób w każdym wieku, nawet u niemowląt. Niemniej szczyt zachorowań przypada na okres dojrzewania, z czego najwięcej odnotowanych przypadków, szczególnie jeśli chodzi o ciężkie postacie trądziku, stwierdza się u chłopców.

Bardzo istotną i często decydującą rolę w etiopatogenezie trądziku odgrywają czynniki genetyczne. Stąd też cięższy przebieg tej choroby obserwuje się u tych osób, których rodzice również zmagali się z trądzikiem w młodości. Oprócz tego duże znaczenie mają skłonności do nadmiernej produkcji sebum przez gruczoły łojowe, zaburzenia hormonalne oraz czynniki środowiskowe (w tym stres).

Na rozwój choroby ma wpływ nadmierne rogowacenie mieszków włosowych, zwiększenie wydzielania sebum, nadmiar bakterii z gatunku Propionibacterium acnes, a także utrzymujący się stan zapalny. Stąd też przebieg trądziku jest bardzo zróżnicowany i w dużej mierze zależy od jego stopnia nasilenia. Warto pamiętać, że trądzik pospolity obejmuje nie tylko obszar twarzy, ale może również pojawiać się na szyi, plecach, ramionach, klatce piersiowej czy pośladkach. W zależności od tego, jaki typ wykwitów dominuje u chorego, możemy wyróżnić następujące rodzaje trądziku:

• trądzik zaskórnikowy;
• grudkowo-krostkowy;
• ropowiczy;
• bliznowcowy;
• piorunujący;
• z wydrapania.

Ciężkie postacie trądziku

Jak już wspomniano, ciężkie postacie trądziku dotyczą przede wszystkim chłopców w okresie dojrzewania. Możemy wyróżnić:

• trądzik ropowiczy – pojawiają się zmiany o charakterze zaskórnikowym, a także różnej wielkości guzki, które tworzą na skórze przetoki. Wydzielina jest ropna, bardzo często z domieszką krwi. Następstwem choroby bardzo często są blizny zanikowe;
• trądzik skupiony – występują zarówno zaskórniki otwarte i zamknięte, ale również bolesne torbiele i ropnie, które mogą pozostawiać po sobie widoczne blizny i wgłębienia;
• trądzik bliznowcowy – obecny jest silny stan zapalny, pojawiają się blizny przerostowe wystające ponad powierzchnię skóry. Ponadto mają one zdolność do zlewania się ze sobą;
• trądzik piorunujący – najczęściej występuje u chłopców. Przebieg choroby jest ostry, a zmianom skórnym towarzyszą objawy ogólne, w tym wysoka gorączka i dolegliwości ze strony układu kostno-stawowego.

Trądzik piorunujący jest szczególnie niebezpieczny i nierzadko przynoszący spustoszenie w organizmie. Choroba ta występuje głównie u chłopców, a jej przyczyna nie jest do końca poznana. Charakteryzuje się gwałtownym początkiem, a także ostrym przebiegiem. Trwałym następstwem tej choroby są rozległe i bardzo często szpecące blizny, których usunięcie jest niezwykle trudne. Trądzik piorunujący jest jedną z postaci, w leczeniu której wykorzystywana jest izotretynoina.

Witamina A na trądzik

W leczeniu różnych postaci trądziku swój znaczny udział mają witaminy, a przede wszystkim witamina A. Witamina A, nazywana także retinolem, odpowiada za wygląd i zdrowie naszej skóry. Jej niedobór skutkuje suchością skóry i przede wszystkim zmianami trądzikowymi. Kiedy mówimy o leczeniu trądziku witaminą A, zwykle mamy na myśli retinoidy, czyli organiczne związki chemiczne. Ich działanie polega przede wszystkim na zmniejszeniu wydzielania łoju (co wpływa także na zmniejszenie rozmiaru gruczołów łojowych), regulują proces rogowacenia naskórka i skutecznie ograniczają rozwój bakterii na skórze. Jedną z pochodnych witaminy A jest właśnie izotretynoina.

Izotretynoina – silny lek na trądzik

Izotretynoina, znana także jako isotretinoinum, jest organicznym związkiem chemicznym, nazywanym pochodną witaminy A. Izotretynoina to również stereoizomer kwasu all-trans-retinowego (tretytoiny), a co się z tym wiąże, należy do grupy retinoidów. W związku z tym jest to silna substancja, która wykazuje szereg właściwości wykorzystywanych głównie w leczeniu trądziku bez względu na jego odmianę. Jeśli trądzik cechuje się łagodniejszym przebiegiem, wówczas stosuje się mniejsze dawki tej substancji. Jeśli jednak mamy do czynienia z ciężką odmianą tej dermatozy, nierzadko o podłożu genetycznym, wtedy w leczeniu wykorzystywane są doustne dawki o większym stężeniu izotretynoiny. Co istotne, izotretynoina jest substancją, którą można przyjmować na wiele różnych sposobów i pod wieloma postaciami (doustnie, zewnętrznie), co wpływa na to, że dermatolodzy tak chętnie sięgają po nią podczas leczenia trądziku retinoidami.

Leczenie izotretynoiną – dla kogo?

Dla kogo przeznaczona jest terapia izotretynoiną? Lek ten przede wszystkim powinien być wykorzystywany w leczeniu:

• ciężkich i bardzo ciężkich postaciach trądziku;
• trądziku piorunującym;
• trądziku z nasilonym łojotokiem;
• trądziku wykazującym tendencje do bliznowacenia;
• średnio nasilonej postaci trądziku, która nie reaguje na leczenie konwencjonalne lub z nawrotami po zakończeniu leczenia;
• trądziku grudkowo-krostkowym o średnim nasileniu, gdy nie uzyskano poprawy po kilku cyklach antybiotykoterapii;
• trądziku u osób z zaburzeniami psychicznymi, także myślami samobójczymi, które wynikają z obecności choroby podstawowej.

Kuracja witaminą A, a dokładniej izotretynoiną, coraz częściej zaczyna być wykorzystywana również w przypadku tych osób, u których trądzik charakteryzuje się stosunkowo niewielkim nasileniem, ale w dużej mierze wpływa na ich samopoczucie i poczucie własnej wartości. Warto jednak mieć na uwadze, aby w takich przypadkach leczenie pochodną witaminy A na trądzik rozpoczynać dopiero wtedy, gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektów. Należy również pamiętać, aby kurację rozpoczynać od niewielkich dawek i leczenia miejscowego, np. za pomocą izotretynoiny – maści.

"Podczas kuracji izotretynoiną nie zapominaj o używaniu filtrów przeciwsłonecznych - skóra jest wtedy jeszcze bardziej uwrażliwiona na promieniowanie słoneczne. Wybierz taki krem, który zapewni wysoką ochronę nie tylko przed promieniowaniem UVB, ale również UVA. Zmniejszy to ryzyko powstania nieestetycznych przebarwień oraz podrażnień na skórze.”
 

DERMOKONSULTANTKA

LA ROCHE-POSAY

KARINA KOWALCZYK

Jak działa izotretynoina?

Izotretynoina jest stosunkowo nowym sposobem leczenia trądziku. Dotychczas była wykorzystywana jako substancja pomocnicza i stanowiła raczej tło w leczeniu skóry trądzikowej, niż tak jak obecnie – jej główny składnik, na którym opiera się cały tok leczenia. W jaki sposób działa?

Coraz większa popularność izotretynoiny oraz jej niezaprzeczalna skuteczność wynika z tego, że wpływa ona na wszystkie mechanizmy, które mają swój udział w patogenezie trądziku, a więc:

• zmniejsza wydzielanie łoju;
• normalizuje procesy keratynizacji, które zachodzą w ujściach gruczołów włosowo-łojowych;
• zapobiega powstawaniu zaskórników;
• ogranicza namnażanie się bakterii Propionibacterium acnes.

Izotretynoina przyczynia się do zmniejszenia aktywności gruczołów łojowych znajdujących się w skórze. Dodatkowo powoduje także ich inwolucję, czyli zmniejszenie. Co za tym idzie, rozrost gruczołów łojowych zostaje zahamowany, a różnicowanie gruczołów jest znormalizowane. Zastosowanie tej substancji sprawia, że nadmierne wydzielanie sebum zostaje unormowane, pory skóry nie zatykają się, a objawy trądziku z czasem zanikają. Co bardzo ważne, izotretynoina daje szybkie oraz długoterminowe efekty. Czy w takim razie leczenie, kuracja izotretynoiną zawsze daje gwarancję, że problem trądziku nie wróci? Niestety żadna metoda leczenia trądziku nie gwarantuje 100% wyleczenia. Choć leczenie trądziku witaminą A, a dokładniej izotretynoiną w 90% daje pozytywny efekt, tutaj także zdarzają się niepowodzenia. Są one często spowodowane przedwczesnym zakończeniem kuracji.

Jak jednak stosować pochodną witaminy A na trądzik, aby na własnej skórze doświadczyć efektów leczenia?

Izotretynoina – leki doustne

Izotretynoinę w formie tabletek stosuje się przede wszystkim w ciężkich, wymienionych wcześniej postaciach trądziku, choć aktualnie dermatolodzy zalecają ją także leczeniu trądziku o średnim nasileniu, który nie reaguje na terapię konwencjonalną lub charakteryzuje się nawrotami po udanym zakończeniu leczenia metodami konwencjonalnymi. Ze względu na to, że izotretynoina to silne tabletki na trądzik na receptę, powinna być zawsze przyjmowana pod ścisłą kontrolą lekarza.

Izotretynoina stosowana doustnie, tak jak zostało opisane nieco wyżej, usprawnia pracę gruczołów łojowych, z tym że działa na nie od wewnątrz. Dodatkowo badania przeprowadzone na tej substancji udowadniają, że hamuje ona cykl życiowy komórki  w fazie G1/S, a także wywołuje apoptozę (śmierć komórki) w sebocytach typu SEB-1. Łojotok skóry zostaje zmniejszony, a inne objawy trądziku z czasem ustępują. Bezpieczna, zazwyczaj zalecana dzienna dawka izotretynoiny wynosi między 0,5-1,0 mg/kg. Z kolei optymalna dawka kumulacyjna, która zapewnia długotrwałe korzystne efekty, to 120–150 mg/kg. Warto mieć na uwadze, że kuracja przeciwtrądzikowa nie należy do najtańszych, kiedy w leczeniu wykorzystywana jest izotretynoina. Cena opakowania tabletek może wynosić nawet 100 złotych.

Izotretynoina – maść

Izotretynoinę można również stosować zewnętrznie. Wówczas najczęściej wykorzystuje się maści na bazie tego składnika lub kremy z jego zawartością. Podobnie jak w przypadku doustnego przyjmowania izotretynoiny, zaleca się ją w ciężkich przypadkach trądziku. Dermatolodzy jednak są skłonni wypisywać produkty z izotretynoiną do użytku zewnętrznego częściej niż tabletki. Co prawda maści czy kremy mają zdolność wchłaniania się (inaczej nie byłyby skuteczne podczas leczenia skóry trądzikowej), jednak mimo wszystko działają nieco bezpieczniej niż środki przyjmowane doustnie. Wynika to głównie stąd, że aplikując maść na skórę, działa ona w sposób miejscowy, wyłącznie na obszar pokryty zmianą trądzikową. Z kolei przyjmując tabletki, musimy liczyć się z tym, że ich aktywność dotrze również do organów i narządów całego naszego organizmu.Jeśli chodzi o produkty do stosowania zewnętrznego, można nabyć zarówno maści z izotretynoiną, kremy, jak i żele. Każda z tych form preparatu jest zalecana do używania w nieco inny sposób. Dodatkowo produkty do użytku zewnętrznego zaleca się stosować nawet dwa razy na dobę (chyba że lekarz zaleci inną częstotliwość), czyli inaczej jak w przypadku tabletek z izotretynoiną, gdzie raz dziennie przyjmuje się określoną dawkę leku. Przy silnych odmianach trądziku, jeśli zamiast izotretynoiny w tabletkach stosujemy produkty użytku zewnętrznego, zaleca się maści. Są one najbardziej skoncentrowane i wykazują największą intensywność działania. W maściach też zazwyczaj można znaleźć najwyższe dozwolone stężenie izotretynoiny. Żele z kolei, z racji swojej nieco lejącej formuły, poleca się do łagodniejszych odmian trądziku. Wynika to też stąd, że w żelach stężenie izotretynoiny jest nieco niższe niż w większościach maści. Żele natomiast mają jedną główną zaletę – łatwo wchłaniają się w skórę, a po aplikacji praktycznie nie odczuwamy, że na twarzy mamy jakiś produkt.

Kremy z izotretynoiną to dobry wybór dla osób, które chcą podtrzymać kurację i tok leczenia ciężkich odmian trądziku, którego skutki są widoczne na powierzchni całej twarzy. Wówczas warto wybierać kremy z minimalną dawką izotretynoiny i aplikować je dla podtrzymania efektów właściwej terapii.

Izotretynoina – kiedy nie stosować?

Izotretynoina to bardzo silny lek, który jeśli jest przyjmowany doustnie, może mieć wpływ na organizm pacjenta, a także wchodzić w interakcje z innymi lekami. Kiedy nie powinno stosować się leków z izotretynoiną? Ta pochodna witaminy A jest metabolizowana w wątrobie, dlatego też nie powinni stosować jej pacjenci z przewlekłymi schorzeniami tego organu czy też nadużywający alkoholu. Izotretynoiny nie powinno używać się także w przypadku nadwrażliwości na tę substancję. Pozostałe przeciwwskazania to:

• ciąża i laktacja;
• hiperwitaminoza A;
• zwiększone stężenie lipidów we krwi;
• przyjmowanie antybiotyków zawierających tetracykliny lub zawierających witaminę A.

Kuracja izotretynoiną – możliwe skutki uboczne

Jak każdy lek, izotretynoina może wywoływać możliwe działania niepożądane oraz skutki uboczne, a także dolegliwości ze strony różnych narządów. Najczęściej mają one jedynie okres przejściowy i z czasem ustępują. 

Jednym z najczęstszych skutków ubocznych jest tymczasowe zaostrzenie zmian trądzikowych. Oprócz tego bardzo często obserwuje się objawy skórno-śluzówkowe, jak:

• suchość skóry;
• suchość warg, tworzenie się zajadów;
• zapalenie kącików ust;
• wysychanie błon śluzowych nosa i gardła;
• suchość oczu;
• zapalenie brzegów powiek i spojówek;
• krwawienia z nosa.

Pacjent może również zauważyć u siebie pogorszenie się kondycji włosów (łupież czy nadmierne wypadanie włosów) oraz paznokci (zwiększona łamliwość, przebarwienia płytki paznokcia). Kuracji bardzo często towarzyszy także świąd, ogólna nadwrażliwość skóry, wysypka o charakterze rumieniowym, zapalenie skóry, miejscowe złuszczanie naskórka, bóle stawów, mięśni, czasem też bóle głowy.

Niestety najpoważniejszym ryzykiem, jakie wiąże się ze stosowaniem kuracji retinoidami, jest teratogenność. Przyjmowanie izotretynoiny w ciąży może grozić bardzo poważnymi wadami rozwojowymi płodu, które najczęściej dotyczą układu sercowo-naczyniowego oraz szkieletowego i nerwowego. Co więcej, ryzyko wystąpienia wad rozwojowych w tym przypadku wynosi aż 19%, może dochodzić także do poronień samoistnych i przedwczesnych porodów. 

Izotretynoina – efekty

Nie ulega wątpliwości, że izotretynoina jest skutecznym składnikiem w leczeniu trądziku. Mimo że na początku kuracji można zauważyć pogorszenie się stanu skóry i zaostrzenie już obecnych dolegliwości, po upływie około dwóch miesięcy skóra zaczyna się regenerować i widoczna jest zauważalna poprawa. 

Kuracja izotretynoiną może posiadać skutki uboczne, jednakże nie bez powodu jest to lek na receptę, który należy stosować pod ścisłym nadzorem lekarza. Stosując izotretynoinę według zaleceń lekarza, nie należy się obawiać poważnych działań niepożądanych, nawet przeciwnie – zadowolenie z efektów leczenia trądziku izotretynoiną będzie gwarantowane.

Pielęgnacja skóry trądzikowej

Trądzik to choroba, której przyczyny mogą być bardzo złożone. Dlatego też, aby kuracja przeciwtrądzikowa przynosiła nam zauważalne efekty, warto zmienić swoje dotychczasowe nawyki zarówno w kwestii diety (niektóre z pokarmów mogą znacznie nasilać objawy trądziku), jak i w przypadku pielęgnacji. Odpowiednia pielęgnacja skóry trądzikowej jest niezbędna, aby leczenie przynosiło nam jak najlepsze efekty.

Ze względu na to, że cera trądzikowa bardzo często jest równocześnie wrażliwa i reaktywna, należy przywiązywać dużą wagę do tego, po jakie kosmetyki sięgamy. Przede wszystkim powinniśmy unikać produktów, które charakteryzują się bardzo silnym, oczyszczającym działaniem. Z tego względu lepiej zrezygnować z kosmetyków, które w swoim składzie zawierają alkohol lub silne detergenty. Mogą one bowiem jeszcze bardziej wysuszać i podrażniać skórę, czego efektem będzie jeszcze więcej niedoskonałości na skórze. 

Właściwe oczyszczanie to podstawa pielęgnacji każdego typu cery, również trądzikowej. Ze względu na to, że jest ona bardzo wymagająca, do jej codziennego oczyszczania warto sięgnąć po produkt o skutecznym, ale jednocześnie łagodnym działaniu. W tej roli doskonale sprawdzi się Żel oczyszczający do twarzy Effaclar o ulepszonej formule. Kosmetyk ten delikatnie oczyszcza skórę, jednocześnie utrzymując jej prawidłowe pH. Usuwa nadmiar sebum i zanieczyszczenia pozostawiając skórę czystą i odświeżoną. Jego nowa formuła oprócz cynku i wody termalnej z La Roche-Posay zawiera Phylobiomę. To aktywny składnik, który wspiera równowagę mikrobiomu skóry. Phylobioma pomaga łagodzić i redukować niedoskonałości poprzez zmniejszanie namnażania się bakterii C.acnes IA1.

W przypadku cery trądzikowej nie poleca się korzystania z peelingów mechanicznych. Zawarte w nich drobinki mogą podrażniać już wystarczająco wrażliwą skórę, a powstające w ich wyniku mikrouszkodzenia mogą sprawić, że bakterie znajdujące się na skórze spowodują rozprzestrzenienie się niedoskonałości. W tym celu warto sięgnąć po produkt, który łączy w sobie dwie cechy – niezbędną tonizację oraz złuszczanie skóry. Jest nim Effaclar tonik do cery tłustej. Poprzez połączenie składnika oczyszczającego oraz kwasu LHA tonik skutecznie pomaga odblokować pory, a także zmniejsza ich widoczność bez zbędnego tarcia.

W przypadku cery trądzikowej funkcjonuje często powielany mit, według którego nie potrzebuje ona nawilżenia, gdyż kremy nawilżające mają zapychać pory, nasilać niedoskonałości, obciążać skórę i powodować świecenie. Nic bardziej mylnego. Odpowiednie nawilżenie w przypadku cery trądzikowej pełni bardzo ważną rolę. Kluczem do sukcesu jest dobór właściwego kremu nawilżającego o konsystencji i składnikach odpowiednich dla skóry z niedoskonałościami. Warto zwrócić uwagę na krem na wypryski Effaclar Duo+M. To produkt o potrójnym działaniu, który przeciwdziała zaskórnikom i wypryskom, przebarwieniom potrądzikowym, a także nawrotom niedoskonałości. Oprócz tego Effaclar Duo+M zapewnia wymagającej skórze niezbędne ukojenie i odpowiednią dawkę nawilżenia.